اثرات استرس گرمایی در طیور
ترجمه کننده: خانم دکتر پریچهر مومنی
درجه حرارت بالای محیط بعنوان عامل کاهنده نرخ رشد و عضله سینه در نیمچه های گوشتی تجاری شناخته شده است. نیمچه های گوشتی در درجه حرارت بالای محیط، اختلال در تعادل اسید و باز را نشان می دهند و افزایش تعداد تنفس می تواند موجب آلکالوز تنفسی شود. راه حل جلوگیری از استرس گرمایی نیازمند چندین عامل می باشد و ممکن است شامل ژنتیک (Gowe and Fairfull, 2008) سالن (Yahav et al., 2004) شرایط دمایی (Yahav and McMurtry, 2001) ، تغذیه و خوراک (Balnave and Mutisari Abdoellah, 1990; Moritz et al., 2001; Uni et al., 2001; De Basilio et al., 2003; Zarate et al., 2003a; 2003b; Balnave and Brake, 2005; Ahmad and Sarwar 2006; Daghir, 2008a) باشد.
اثر استرس گرمایی روی تولید حرارت و اتلاف حرارت
پیشرفت در انتخاب ژنتیکی پرندگان گوشتی به دلیل افزایش تولید حرارت بالا و افزایش دریافت خوراک موجب رشد سریع و نرخ متابولیسم بالا شده است (Havenstein et al., 2003). پرندگان خونگرم هستند و قادرند دمای بدنشان را در یک محدوده خاص نگه دارند (Yahav et al., 2005). وقتی دمای محیط بالاست (Yahav, 2009) پرندگان توانایی کمی برای کاهش دمای بدن خود دارند.
در هنگام مواجه شدن با محیط گرم یا با انجام فعالیت فیزیکی زیاد و یا هر دو، دمای بدن می تواند افزایش یابد. این اتفاق زمانی می افتد که نمی توان دما را در مدت زمان کوتاهی کاهش داد. برعکس، هنگامی که پرنده در معرض محیط سرد قرار بگیرد متابولیسم بدن افزایش می یابد تا گرما تولید کند و این دما از بدن پرنده دفع می شود و در نهایت دمای بدن کاهش یافته تا اینکه پرنده قادر به حفظ حیات نمی باشد و باعث مرگ می شود(Mount,1979).
تولید حرارت در نتیجه دریافت خوراک
در پرندگان در حال رشد، انرژی متابولیسمی نگهداری بخش بزرگی از منبع تولید حرارت است. اگر حیوان فعالیت فیزیکی برای جمع آوری آب و غذا داشته باشد تولید حرارت برای نگهداری افزایش خواهد یافت (Gous and Morris, 2005). فعالیت های مرتبط با تغذیه نیاز به انرژی بیشتری دارند (Andersson et al., 2001) و حرارت کل تولیدی را افزایش می دهند. شکل خوراکی که در دسترس پرنده قرار می گیرد، می تواند روی هزینه انرژی مرتبط با فعالیت مصرف خوراک اثر بگذارد. زمان صرف شده برای خوردن جیره پلت یک سوم کمتر از جیره آردی می باشد. خوردن جیره پلت بجای جیره آردی تقریبا 6 درصد انرژی ذخیره می کند (Gous and Morris, 2005) که در استرس گرمایی می تواند مفید باشد.
تولید حرارت نتیجه حرارت تولید شده بخاطر فرایند هضم، جذب و مصرف مواد مغذی می باشد. این فرایندها با هم بخشی از حرارت افزایشی (heat increment) است که در نتیجه مصرف غذا بوجود می آید. نشان داده شده است که استرس گرمایی ممکن است قابلیت هضم ماده خشک، پروتئین و کربوهیدرات را کاهش داده، در حالیکه قابلیت هضم چربی نسبتا تحت تاثیر قرار نگرفت (Puvadolpirod and Thaxton, 2000b) . تولید حرارت نیمچه های گوشتی بخاطرسرعت رشد بالا به ویژه بخاطر مصرف بالای خوراک، زیاد است.
(Wiernusz 1998) تخمین زده است که 60% از کل انرژی متابولیسمی دریافتی به صورت گرما از دست میرود. تولید حرارت در نیمچه های گوشتی وابسته به ژنتیک است (Buys et al., 1999)
لاین های منتخب با رشد سریع و ضریب تبدیل پایین تولید حرارت پایین تری نسبت به لاین هایی منتخب با رشد کم و ضریب تبدیل پایین یا رشد کم با ضریب تبدیل بالا دارند. پرندگان با سرعت رشد بالا ممکن است مشکلاتی با سیستم تنفسی و قلبی – عروقی به علت افزایش نیازهای متابولیکی، داشته باشند. pCO2 بالاتر و pO2 پایین تر در عروق خونی در مقایسه با لاین هایی با سرعت رشد کم و ظرفیت کمتر حمل CO2 و O2، منجر به تولید حرارت کمتر می شود. تولید حرارت در خلال 24 ساعت ثابت نیست و بستگی به الگوی فعالیت حیوان در طول روز دارد (Syafwan et al.,2011).
نتیجه اولیه استرس گرمایی این است که با افزایش درجه حرارت محیط، حیوانات به تدریج دریافت خوراک را کاهش میدهند (May and Lott, 1992). این دریافت خوراک کم (انرژی دریافتی کمتر) تولید حرارت در جوجه ها را کاهش می دهد (Syafwan et al.,2011).
اثر استرس گرمایی روی آب و خوراک دریافتی، وزن بدن، فیزیولوژی و توسعه دستگاه گوارش
خوراک دریافتی
کارایی تولید طیور تحت تاثیر دمای حرارت محیط و رطوبت قرار می گیرد (Wiernusz, 1998). خوراک دریافتی توسط نیمچه های گوشتی با افزایش دما کاهش می یابد (NRC, 1994; Cheng et al., 1997).
با افزایش درجه حرارت هوای سالن از 21.1 درجه سانتی گراد به 32.2 درجه سانتی گراد خوراک دریافتی تقریبا 9.5% به ازای هر پرنده در روز از هفته اول تا شش هفتگی کاهش می یابد. هنگامی که دمای محیط از 32.2 به 37.8 درجه سانتی گراد افزایش یافت، موجب کاهش 9.9 درصدی خوراک دریافتی به ازای هر پرنده درروز در مقایسه با دمای 21.1 درجه سانتی گراد شد (North and Bell, 1990).
آب دریافتی
درجه حرارت بالای محیط مصرف آب را افزایش می دهد. جوجه ها در دمای 38 درجه سانتی گراد چهار برابر آب بیشتری (North and Bell, 1990) نسبت به دمای 21 درجه سانتی گراد مصرف می کنند. آخرین داده ها نشان داده است که مصرف آب تقریبا 7 درصد به ازای هر یک درجه بالاتر از 21 درجه سانتی گراد افزایش می یابد (NRC, 1994).
تخمین آب مصرفی ممکن است از نظر تسهیل مکانیسم تبخیر پرنده برایش سومند باشد (Belay and Teeter, 1993) که منجر به خنک کردن پرنده می شود (Ahmad et al., 2005).
بنابراین آب در بسیاری از جنبه های متابولیسم طیور شامل کنترل دمای بدن، فرایند هضم و جذب خوراک و نقل و انتقال مواد مغذی دخیل می باشد. مصرف آب در خلال استرس گرمایی بستگی به مقدار خوراک مصرف شده دارد. پرندگانی که یک ساعت قبل از مواجه شدن با گرما خوراک دریافت کردند در مقایسه با پرندگانی که در هنگام رویارویی با گرما خوراکی دریافت نکردند، در خلال دوره مواجه با گرما آب بیشتری مصرف کردند (Lott, 1991).
وزن بدن
پرندگانی که با درجه حرارت بالا مواجه می شوند افزایش وزن کمتری نسبت به پرندگانی دارند که در معرض دمای نرمال هستند (North and Bell, 1990).
دمای بدن و نرخ تنفس
بوقلمون های نر (Waibel and MacLeod, 1995) و نیمچه های گوشتی (Yahav, 2000; De Basilio et al., 2003) که تحت دمای بالای محیطی پرورش یافتند افزایش دمای بدن و نرخ تنفس را نشان دادند. نیمچه های گوشتی که در در دمای 10 درجه سانتی گراد بالاتر از محدوده دمایی نرمال نگهداری شدند دمای داخلی بدنشان در مقایسه با دیگر دماهای نگهداری بالاتر بود. دمای داخلی بدن تحت تاثیر جنس و سطح پروتیئن خام جیره قرار می گیرد. سطح پروتئین، دمای داخلی بدن را در پرنده نر تحت تاثیر قرار نمی دهد اما در پرنده ماده دمای داخلی بدن با افزایش سطح پروتئین به طور معنی داری(0.07 درجه سانتی گراد) بالا می رود (Zuidhof et al., 2010). زیاد شدن دمای داخلی بدن می تواند سه دلیل داشته باشد. اولین دلیل کم بودن سطح به وزن بدن می باشد. پرنده های نر دارای سطح به وزن بدن کمتری هستند زیرا نرها به طور نرمال از ماده ها بزرگتر هستند. بنابراین اگر تولید حرارت به ازای وزن بدن یکسان باشد، پرندگان سنگین ممکن است در دمای بالا آسیب بیشتری ببینند. دومین دلیل، بازدهی ابقا پروتئین است. نرها پروتئین را نسبت به ماده ها بیشتر ابقا می کنند. این بدین معناست که نرها پروتئین خام کمتری برای ابقا چربی نسبت به ماده ها استفاده می کنند، بنابراین نرها حرارت کمتری تولید می کنند. سومین دلیل ضریب تبدیل بالاتر به علت بالاتر بودن دمای داخلی بدن است زیرا حرارت بیشتری تولید شده است.
نرخ تنفس وابسته به سن پرنده و دمای محیط است. در 20 هفتگی نرخ تنفس در بوقلمون ها از 195 تنفس در هر دقیقه در 25 درجه سانتی گراد به 230 تنفس در هر دقیقه در 32 در جه سانتی گراد افزایش یافت (Brown-Brandl et al., 1997).
نسبت هتروفیل به لنفوسیت
این نسبت به وسیله تعدادی از عوامل استرس زا مانند دمای بالای محیط ایجاد می شود که می تواند بعنوان شاخص استرس گرمایی به کار رود (Gross and Siegel, 1983; Puvadolpirod and Thaxton, 2000a). نسبت بالای هتروفیل به لنفوسیت رابطه منفی با وزن بدن و رابطه مثبت با تلفات دارد (Puvadolpirod and Thaxton, 2000a; Al-Murrani et al., 2006).
توسعه دستگاه گوارش
توسعه دستگاه گوارش می تواند به وسیله استرس گرمایی تحت تاثیر قرار گیرد. توسعه دستگاه گوارش به وسیله وزن کل تر و خشک روده باریک نشان داده شده است که تقریبا در پرندگانی که در دمای 35 درجه سانتی گراد نسبت به پرندگانی که در 22 درجه سانتی گراد نگهداری می شوند 22 و 23 درصد کاهش می یابد. سطح جذب نیز کاهش می یابد که نشان دهنده کاهش تقریبا 19 درصدی ارتفاع پرز در پرندگان نگهداری شده در 35 درجه سانتی گراد در مقایسه با پرندگانی که در 22 درجه سانتی گراد نگهداری می شوند (Mitchell and Carlisle, 1992) در شرایط توسعه روده، پرندگانی که در معرض تولید حرارت و رطوبت (دمای 30 درجه سانتی گراد و رطوبت 70%) قرار گرفتند، کاهش 27.2% در وزن تازه ژژنوم و 3.8% کاهش در طول ژژنوم در مقایسه با پرندگانی که در دما و رطوبت پایین (دمای 20 درجه سانتی گراد و رطوبت 50%) قرار داشتند را نشان دادند (Garriga et al., 2006).
کاهش وزن ژژنوم عمدتا به اثر کاهش دریافت غذا با افزایش دمای محیطی نسبت داده شده است. این نشان داده است که دمای بالا همزمان با مصرف خوراک پایین تر باعث کاهش وزن روده می شود. بنابراین کاهش وزن روده و ارتفاع پرز ممکن است بوسیله کاهش تولید T3 (تری یدو تیرونین) در استرس گرمایی تحت تاثیر قرار گرفته باشد (Mitchell and Carlisle, 1992; Garriga et al., 2006) زیرا هورمون های تیروئید با رشد روده تحریک می شوند (Levin, 1994; McNabb, 2007) بنابراین کم کاری تیروئید موثر، کاهش توده ژژنوم و ارتفاع پرز در پرندگان تحت استرس گرمایی را افزایش داده است (Garriga et al., 2006)
اثر دمای بالا روی نیازهای انرژی و پروتئین
واضح است که پرندگان در شرایط دمایی بالا مواد خوراکی را ترجیح می دهند که حرارت تولید کمتری دارند و بر این اساس سطح تولید خود را تنظیم خواهند کرد (Syafwan et al.,2011).
نیازهای انرژی
فواید استفاده از جیره با انرژی بالا برای نیمچه های گوشتی هنگامی که دمای محیط بالاست بوسیله افزودن چربی به برنامه غذایی به خوبی ثابت شده است (Daghir, 2008b). افزودن 5% چربی در 31 درجه سانتی گراد تقریبا 17% دریافت خوراک در مرغ های تخمگذار را بهبود بخشید در حالیکه در دمای 10-18 درجه سانتی گراد بهبود دریافت خوراک تنها 4.5% بود (Daghir, 2008a). در مقایسه با پروتئین یا کربوهیدرات، تولید حرارت چربی کمتر است زیرا چربی مصرفی در جیره برای ابقا دارای حرارت افزایشی، کمتری نسبت به پروتئین و کربوهیدرات است (Musharaf and Latshaw, 1999). هر چند پاسخ افزایش معنی دار وزن در قبال انرژی افزوه شده به جیره (مانند چربی اضافه) تنها با مقادیر کافی سطح آمینو اسید (لایزین) در جیره اتفاق می افتد (McNaughton and Reece, 1984) از طرفی دیگر، قابلیت هضم انرژی، پروتئین و چربی در جیره ها با افزایش نسبت انرژی به پروتئین در نیمچه های گوشتی نر 6 هفته که دو هفته در معرض دمای 32 درجه سانتی گراد بودند، کاهش یافت (Bonnet et al., 1997).
نیازهای پروتئین و اسید آمینه
پروتئین جیره نیز در شرایط استرس گرمایی مورد توجه قرار گرفته است، زیرا کاتابولیسم آن در مقایسه با چربی ها و کربوهیدرات ها در پرندگان تحت شرایط نرمال دمایی با تولید حرارت زیادی همراه است (Black, 1995).
بالا بردن سطح پروتئین جیره، بیشتر از توصیه های (NRC 1994) عملکرد را در دمای 33 درجه بهبود نداد (Cheng et al., 1997).
جیره های با پروتئین پایین در دمای بالای محیط دارای اثرات منفی روی عملکرد پرنده بودند زیرا با کاهش دریافت آمینو اسید، خوراک دریافتی کمتر و بنابراین نتایج ضعیف دربازدهی خوراک و وزن پایین بدن را به دنبال داشت (Alleman and Leclercq, 1997). نیمچه های گوشتی در معرض استرس گرمایی حاد (36.4 و 40 درجه سانتی گراد) غلظت آمینو اسید پلاسما را کاهش دادند. بیشترین تغییر در دمای 40 درجه سانتی گراد در مقایسه با دماهای پایین تر مشاهده شد (Tabiri et al., 2000). محققان بر این باورند که تغییرات در نسبت تریپتوفان به آمینواسیدهای خنثی بزرگ (والین، لوسین، ایزولوسین، تیروزین و فنیل آلانین و تیروزین) ممکن است مرتبط با کاهش خوراک دریافتی و تغییر عملکرد تیروئید باشد. هر دو این اتفاقات معمولا در پرندگان تحت استرس گرمایی اندازه گیری می شود (Syafwan et al.,2011). تحت شرایط استرس گرمایی طیور در سنین 21 تا 49 روزگی می بایست با جیره هایی که سطوح آمینواسیدها و پروتئین 90 تا 100 درصد توصیه (NRC 1994) و 13.4 مگاژول انرژی متابولیسمی/کیلوگرم جیره می باشد، تغذیه شوند (Cheng et al., 1999). مطابق با نظر (Cheng et al., 1999) متخصصان تغذیه نباید برای جبران کاهش رشد بخاطر کاهش خوراک دریافتی در دماهای بالا، غلظت پروتئین و آمینواسید را افزایش دهند. بنابراین اثر نهایی روی عملکرد وابسته به مقدار “پروتئین ایده آل” است.
بالا بردن سطح پروتئین در دمای بالا بدون افزایش سطح آمینواسیدهای ضروری مانند لایزین، کمک چندانی برای غلبه بر کاهش افزایش وزن بدن و کارایی ضریب خوراک نخواهد کرد (Ait-Tahar and Picard, 1987). هر چند افزایش غلظت لایزین جیره ای برای جبران قسمتی از کاهش دریافت خوراک ضروری به نظر می رسد (Corzoet al., 2003).
راهکارهای تغذیه ای برای مبارزه با استرس گرمایی
استرس گرمایی می تواند فقط با راهکار تغذیه ای کاهش یابد در صورتی که حیوان حرارت کمتر تولید کند و یا حرارت بیشتر از دست دهد. تولید حرارت کمتر می تواند بعنوان مثال با کاهش حرارت افزایشی، کاتابولیسم کمتر مواد مغذی بیش از نیاز یا هضم بیشتر مواد مغذیی کارآمد، همراه باشد. اتلاف حرارت بیشتر می تواند هنگام تبخیر آب از بدن به دست آید. راههای ممکن برای مبارزه با استرس گرمایی راهکارهای تغذیه ای است که عبارتند از کاربرد الگوی غذایی روزانه، راهکار خود- انتخابی، تغذیه جیره با ذرات درشت و خوراک مرطوب(اوماج) (Syafwan et al.,2011).
الگوهای غذایی روزانه
همانطور که چرخه تولید به علت بهبود در انتخاب ژنتیکی و تغذیه کوتاه شده است، اجرای محدودیت خوراکی در دمای بالا ممکن است منجر به عملکرد بهتر نشود اما می تواند اثرات نامطلوب دمای بالا را کاهش دهد (Syafwan et al.,2011).
محدودیت رشد اولیه ناشی از محدودیت تغذیه نمی تواند به طور کامل اثر نامطلوب ناشی از دمای بالای محیط بر عملکرد را جبران کند و همچنین درجه حرارت بالا نمی تواند اثر مفید بر محدودیت رشد در بهبود کارایی و کاهش چاقی را بهبود بخشد (Plavnik and Yahav, 1998). دانشمندان گزارش کردند که قطع خوراک دهی دو ساعت قبل از گرمترین ساعات روز موجب بهبود ضریب تبدیل غذا و کاهش تلفات بدون اثر بر وزن بدن شد (Yalcin et al., 2001).
بنابراین نیمچه هایی که به مدت دوساعت قبل از گرمترین ساعت روز تغذیه شدند 2.8% وزن بیشتری گرفتند و نسبت هتروفیل به لنفوسیت کمتری نسبت به پرندگان تحت استرس گرمایی که به صورت آزاد تغذیه شدند، داشتند (Yalcin et al., 2003). این بدین معناست که محدودیت خوراکی در طی زمان استرس گرمایی می تواند اثرات مضر دمای بالا را کاهش دهد.
مرغ های مادر به محدویت خوراک دریافتی با کاهش تولید حرارت و در نتیجه کاهش در افزایش وزن بدن پاسخ می دهند. کاهش نرخ متابولیسم در واحد وزن با مزیت تنظیم دما در دمای بالای محیط مرتبط است (MacLeod et al., 1993). کاهش در افزایش وزن با محدودیت خوراک دهی در نتیجه دوره رشد طولانی تر و تاخیر در سن کشتار است. بنابراین در طی دوره استرس گرمایی، تولید کننده باید مزایای نرخ رشد سریع تر و ریسک بیشتر تلفات را متعادل کند (Syafwan et al.,2011).
خود انتخابی
تنظیم جداگانه پروتئین و انرژی دریافتی می تواند با خوراک دهی خود انتخابی، مستقیم اندازه گیری شود. شواهدی وجود دارد که خروس های اهلی و وحشی قادرند مواد مغذی دریافتی را با انتخاب مواد اولیه خوراکی گوناگون که نیازهای فیزیولوژیکی شان را تامین می کند، تنظیم کنند (Hughes, 1984; Yo et al., 1998). خود انتخابی می تواند به پرنده اجازه دهد چرخه نیازهای روزانه مواد مغذی خود را انتخاب کند که در مقایسه با جیره کامل پیشنهادی موثرتر می باشد. برای مثال، در طی ساعات گرم، پرندگان ترجیح می دهند دریافت انرژی را از ساعات گرم (بعد از ظهر) به ساعات خنک تر روز (صبح) تغییر دهند به این ترتیب تولید حرارت در طی گرمترین ساعات روز کاهش می یابد. بنابراین آنها می توانند نیازهای روزانه انرژی خود را در طی 24 ساعت برآورده کنند. عواملی که در انتخاب جیره ای توسط پرنده موثر است شامل: ژنوتیپ، سن، وضعیت فیزیولوژیکی، درجه حرارت محیط، وضعیت سلامتی، استرس و تجربه های قبلی (Forbes and Shariatmadari, 1994)
از مقالات انتخاب خوراک چنین استنباط شده است که نیمچه های گوشتی در دمای بالا (نوسان دما بین 25 و 35 درجه سانتی گراد) ترجیح می دهند که پروتئین کمتر و انرژی بیشتری در مقایسه با جیره کامل مصرف کنند (Sinurat and Balnave, 1986). بلدرچین های ژاپنی اگر قدرت انتخاب جیره کامل ساده را هنگامی که دمای سالن بین 20 و 35 درجه سانتی گراد می باشد، داشته باشند، ترجیح میدهند که انرژی بیشتر و پروتئین کمتری مصرف کنند (MacLeod and Dabutha, 1997). این پاسخ پرندگان در دمای بالا ممکن است موجب تلاش آنها برای جلوگیری از افزایش ریسک حرارت افزایشی ناشی از پروتئین در دمای بالا باشد. در واقع جیره های با چربی بالا (5%) اثر مضر استرس گرمایی در نیمچه های پرورش یافته در 29 تا 36 درجه سانتی گراد را کاهش می دهد (Ghazalah et al., 2008). این یافته ها با نتایج(Veldkamp et al., 2002) یکسان است او نشان داد که بوقلمون ها در هنگام مواجه با دمای بالا خوراک دریافتی را با جیره متراکم تنظیم می کنند.
در مناطق گرم، خود انتخابی به این معناست حیوانات می توانند جیره را انتخاب کنند و حرارت ناشی از متابولیسم را بهینه کنند. ممکن است پرنده قادر باشد تا تعادل بین مواد مغذی دریافتی در مقابل نیازمندی های خود ایجاد کند. در آب و هوای گرم مرغ های تخمگذار هنگامی که جیره کامل با انرژی بالا و غلظت پروتئین اضافی دریافت کردند توده تخم مرغ افزایش یافت (Balnave and Mutisari Abdoellah, 1990).
هنگامی که انتخاب برای اولین بار ارائه می شود، اثر انتخاب خوراک روی عملکرد به نظر می رسد توسط سن پرنده تعیین شود.
فایده انتخاب خوراک این است که پرندگان قادرند با انتخاب مواد اولیه مختلف، مواد مغذی دریافتی در طول روز را برای هماهنگی نیازهای فیزیولوژیکی شان تنظیم کنند. این ممکن است برای نگهداری پرندگان تحت شرایط گرمسیری مورد توجه خاص باشد. هر چند نتایج راهکار انتخاب خوراک می تواند به طور بالقوه تحت تاثیر خصوصیاتی مانند اندازه ذرات، سن، کیفیت منابع پروتئین و انرژی و سطح پروتئین خام قرار بگیرد.
فایده اقتصادی انتخاب خوراک می تواند شامل کاهش هزینه خوراک باشد زیرا دیگر مخلوط کردن مواد اولیه ضروری به نظر نمی رسد و فرمولاسیون به اندازه گذشته مورد توجه نمی باشد.
به طور خلاصه، به نظر می رسد راهکار خود انتخابی خوراک برای پرورش دهندگان طیور و حتی شاید تولید کنندگان بزرگ در مناطق با درجه حرارت بالا در کشورهای توسعه یافته و نیافته باشد.
اندازه ذرات
مشخص نیست آیا تغییر از دان نرم به دان درشت برای مرغهای تحت دمای بالا ممکن است عملکرد هضم را بهبود بخشد و بنابراین گرمای تولیدی چنین فرایندهایی را کاهش دهد (Carré et al., 2002). دان درشت در مقایسه با دان نرم ممکن است اجازه دهد که آب بیشتری از دستگاه گوارش بازجذب شود. اگر آب بیشتری از متابولیسم در دسترس باشد، اتلاف حرارت از طریق تبخیر رطوبت در هنگام له له زدن ممکن است تسهیل شود. از سوی دیگر، اتلاف حرارت بیشتر همراه با خنک شدن تبخیری، اهمیت افزایش مصرف آب در مرغ های تحت استرس را بهتر مشخص می کند (Syafwan et al.,2011).
خوراک مرطوب
تغییرات در مدیریت خوراک دهی از قبیل افزودن آب به خوراک (اوماج) بخاطر اثرات مثبت آنها روی عملکرد پرندگان شناخته شده است. این راهکار به طور اختصاصی در نیمچه های گوشتی در دمای خنثی مشاهده شده است زیرا باعث بهبود دریافت خوراک، وزن بدن و یا ضریب تبدیل خوراک و وزن دستگاه گوارش در مقایسه با پرندگان تغذیه شده با خوراک خشک بود(Yasar and Forbes, 2000; Moritz et al., 2001; Shariatmadari and Forbes, 2005; Khoa, 2007). بعلاوه جهت افزایش سرعت عبور مواد از دستگاه گوارش استفاده از اوماج پیشنهاد شده است زیرا وزن مواد هضمی در کل دستگاه هضمی پرندگان پایین بوده در حالیکه دریافت خوراک بالاتر بود. ویسکوزیته مواد هضمی به طور معنی داری با اوماج کاهش یافت و این ممکن است نشاندهنده سرعت عبور مواد هضمی باشد. هر چند که دیواره نازک روده ممکن است عملکرد هضم را بهبود بخشد (Yasar and Forbes, 2000). بعلاوه رقیق کردن خوراک خشک با آب و افزودن آنزیم های خارجی به خوراک مرطوب ممکن است اثر بالقوه اضافی برای جذب داشته باشد که ممکن است دسترسی به سوبسترا توسط آنزیم را افزایش دهد بنابراین جذب مواد مغذی را افزایش می دهد.
سه تحقیق در مورد اوماج و اثر آن بر عملکرد مرغ تخمگذار در دمای بالا توسط (Lin et al., 2006) بررسی شد. آنها گزارش کردند که افزایش عملکرد با اوماج ممکن است در نتیجه افزایش دریافت ماده خشک در دمای بالا باشد. بنابراین تولید تخم مرغ و وزن تخم مرغ می تواند تحت شرایط دمای بالا بهبود یابد (Lin et al., 2006). در نیمچه های گوشتی مطالعات کمی در دسترس است. افزودن آب به جیره نیمچه های گوشتی در سالن با دمای بالا خوراک دریافتی، وزن کبد، کارایی بهتر خوراک، وزن بالاتر قلب، چینه دان و چربی محوطه شکمی را افزایش داد (Awojobi and Meshioye, 2001; Kutlu, 2001; Awojobi et al., 2009). وزن سنگدان خالی در نیمچه های گوشتی که با اوماج (دو قسمت آب و یک قسمت غذا) بدون آب آشامیدنی تغذیه شده بودند، بالاتر بود .(Awojobi et al., 2009) بهترین نسبت آب به خوراک 1:1 برای کارایی تبدیل خوراک و وزن لاشه در جیره های پایانی نیمچه های گوشتی است (Awojobi et al., 2009). اوماج فقط در خلال شرایط آب و هوایی گرم مطلوب نیست بلکه در فصول بارانی در آب و هوای گرمسیری هم مطلوب است (Awojobi and Meshioye, 2001). می توان حدس زد در سالن هایی که دمای بالا دارند خوراندن اوماج به پرندگان دریافت خوراک توسط اثرات خنک کنندگی آب تازه یا اوماج بیشتر می شود. همچنین آب اضافه ای که در خوراک وجود دارد موجب دریافت ماده خشک بیشتر می شود که می تواند به کاهش دمای بدن کمک کند. آب اضافی برای متابولیسم موجب تسهیل اتلاف حرارتی توسط تبخیر می شود. در تغذیه اوماج، خوراک در آب غوطه ور می شود تا خوراک برای پیش هضم و جذب تحریک شده، و برای هضم معده ای و روده ای آماده باشد (Khoa, 2007). سهم فرایند هضم قبل از اینکه خوراک به چینه دان برسد میتواند بسیار مهم تر از هر هضمی باشد که در چینه دان اتفاق می افتد.
نتیجه گیری:
استرس گرمایی باعث افزایش دمای بدن می شود و کاهش بار حرارتی می تواند توسط افزایش اتلاف حرارت و یا کاهش تولید حرارت بدست آید. در محیط گرم، پرنده خوراک دریافتی را کاهش میدهد و آب دریافتی را افزایش می دهد که منجر به کمبود مواد مغذی مانند پروتئین، آمینو اسید و انرژی می شود. به طور کلی استرس گرمایی روی عملکرد مرغ ها اثر می گذارد.
استفاده از جیره با چربی بالا در مناطق گرم برای عملکرد بهتر جوجه ها پیشنهاد شده است زیرا چربی بالا حرارت اضافی کمتری به ازای هر واحد انرژی نسبت به جیره های با کربوهیدرات بالا تولید می کند. این نوع جیره ها فقط برای سطح کافی آمینواسیدهای ضروری (لایزین) ارائه شده است. هرچند، افزایش لایزین یا نسبت آرژنین به لایزین (Arg:Lys) در دمای بالا قادر نخواهد بود سرعت رشد را بهبود بخشد و اثرات مضر استرس گرمایی را کاهش دهد.
پیش بینی مقدار انرژی و پروتئین مطلوب در جیره برای نیمچه های تیپ گوشتی (پرنده بومی و غیر بومی) تحت شرایط گرمایی در جزئیات وسیع مطالعه نشده است. بنابراین چالشی برای بررسی تنظیم مقدار مواد مغذی مطلوب در جیره پرندگانی که در شرایط محیطی گرم نگهداری شدند، وجود دارد که ممکن است توسط خود انتخابی شیوه های تغذیه انجام شود.
یکی دیگر از راهکارهای مفید برای افزایش عملکرد در شرایط استرس گرمایی افزودن آب به خوراک (اوماج) با تنظیم اندازه ذرات برای تحریک توسعه دستگاه گوارش می باشد. سنگدان به خوبی توسعه یافته و روده باریک طولانی ظرفیت آسیاب را افزایش خواهد داد، هضم را به طور بالقوه بهبود می بخشد و بخش بزرگی را برای جذب فراهم می کند. اندازه ذرات بزرگ اجازه می دهد که آّب بیشتری برای متابولیسم و از بین رفتن گرمای بیشتر در طی فعالیت له له زدن مورد استفاده قرار گیرد. تغذیه اوماج باعث افزایش دریافت خوراک داوطلبانه و توسعه قسمت هایی از دستگاه گوارش و کاهش ویسکوزیته هضم می شود. بنابراین تغذیه اوماج و اندازه ذرات جیره می بایست کیفیت بستر را حفظ کنند و ممکن است به خنک کردن مرغ ها کمک کند و رفاه حیوان را بهبود بخشد. تحقیقات بیشتر شامل مرغ های محلی توسط بسیاری از مرغداران در مناطق روستایی تحت دماهای گرمسیری و چرخش رطوبت لازم است.
پیشنهاد شرکت داروسازی رویان دارو
استرس گرمایی عملکرد تولیدی طیور را کاهش داده و سبب کاهش مصرف خوراک می شود چون بیش از 75 درصد انرژی قابل متابولیسم مصرف شده توسط نیمچه های گوشتی به گرما تبدیل می شود و تضعیف سیستم ایمنی و افزایش بیماری را موجب میگردد. برای کاهش اثرات زیانبار استرس گرمایی باید دفعات خوراک دهی را افزایش و خوراک را در ساعات خنک روز در اختیار پرنده قرار داده و از آب خنک نیز استفاده نمود. استفاده از بیکربنات سدیم با توجه به قیمت و اثرات مفید و قابل توجه آن پیشنهاد می شود. باید از عوامل گرمازا یا استرس زا مانند مصرف برخی از داروها که موجب تشدید استرس گرمایی یا عوارض آن می شود اجتناب کرد. عادت دادن طیور به گرما قبل از وقوع استرس گرمایی نیز بسیار مفید است همچنین انرژی جیره را افزایش داد و پروتئین خام جیره را کاهش داد. در اثر استرس گرمایی ابقا پتاسیم در بدن کاهش می یابد. میزان اسید اسکوربیک پلاسمای طیور در معرض استرس گرمایی کم می گردد. میزان کسر تنفسی به طور معنی داری کاهش می یابد که نشان دهنده افزایش اکسیداسیون چربی ها یا نوسازی گلوکز می باشد. سرکوب سیستم ایمنی اتفاق می افتد و تمام این اتفاقات موجب افزایش اسید آسکوربیک مورد نیاز می شود. الکترولیت ها به ویژه بی کربنات سدیم و کلرید آمونیوم و یا زئولیت سدیم می تواند آلکالوز حاصل از استرس گرمایی را کاهش دهد. بی کربنات سدیم موجب تحریک مصرف آب و غذا در دمای بالای محیطی می شود. با توجه به مباحث مطرح شده می توان میزان مکمل ویتامینی و معدنی جیره را افزایش داده و به جیره ویتامین C و الکترولیت های لازم را اضافه نمود از این رو شرکت رویان دارو، ویتامین 50C% رویان، انرژی پلاس، آسپیرینا C رویان و مولتی الکترولیت رویان را پیشنهاد می دهد.
ویتامین ث 50% رویان
هر یک کیلوگرم محتوی 500 گرم ال آسکوربیک اسید می باشد.
در مواقع استرس ناشی از گرما و سرمای شدید، استرس حمل و نقل، استرس ناشی از تغییرات ناگهانی جیره، استرس زمان شروع تولید و پیک تولید در طیور تخمگذار و مادر، استرس واکسیناسیون، استرس ناشی از بیماری ها.
-بهبود جذب و مصرف آهن، سلنیوم، کروم و مس
-کمک به سلامت پوست و جلوگیری از شکنندگی و ضعف رگ های خونی با علائم خون ریزی که ممکن است در زیر پوست ظاهر شود.
-کاهش تحریک مخاط دستگاه تنفس در هنگام گرد و غبار داخل سالن، مشکلات تنفسی غیراختصاصی، عفونت ها خصوصا عفونت های ویروسی
-کمک به استحکام پوسته
ویتامین 50C% رویان در بسته بندی در کیسه های یک کیلوگرمی بصورت پودر قابل حل در آب می باشد و مقدار مصرف آن در استرس ناشی از درجه حرارت، استرس تولید در طیور تخمگذار، استرس ناشی از تغییرات در سالن 12-6 گرم در 100 لیتر آب یا 20 – 10 گرم در 100 کیلوگرم دان (معادل 15-10 میلی گرم اسید اسکوربیک برای هر کیلوگرم وزن زنده حیوان) حداقل به مدت 3 روز استرس ناشی از واکسیناسیون یا نوک چینی، شوک گرمایی یا سرمایی و موارد مشابه 12 تا 20 گرم در 100 لیتر آب یا 25 – 20 گرم در 100 کیلوگرم دان (معادل 20 – 15 میلی گرم اسید اسکوربیک برای هر کیلوگرم وزن زنده حیوان) حداقل به مدت 3 روز. بیماری های عفونی و انگلی 20 گرم در 100 لیتر آب یا 40 تا 60 گرم در 100 کیلوگرم دان (معادل 40 – 30 میلی گرم اسید آسکوربیک برای هر کیلوگرم وزن زنده حیوان) حداقل به مدت 3 روز.
انرژی پلاس رویان:
| هر لیتر از محلول حاوی: | |
| گلوکز | 550000 میلی گرم |
| بتائین | 40000 میلی گرم |
| فسفر | 12000 میلی گرم |
| سدیم | 39000 میلی گرم |
| پتاسیم | 14000 میلی گرم |
انرژی پلاس در طیور شامل مرغ مادر، گوشتی و تخمگذار جهت بهبود فاکتورهای پرورش (کاهش ضریب تبدیل غذایی، افزایش رشد، افزایش تولید و…) استفاده می شود.
– جایگزین مناسب برای سایر منابع انرژی موجود در جیره
– تحریک کننده اشتها
– در هنگام استرس های گرمایی، واکسیناسیون و حمل ونقل
– بدنبال درمان های آنتی بیوتیکی و دوره نقاهت بیماری ها
– ترکیب مناسب جهت تامین بتائین
انرژی پلاس رویان با بسته بندی ظروف 200 میلی لیتری، 1 و 2 لیتری بصورت محلول خوراکی و مقدار مصرف آن 1لیتر در 1000 تا 2000 لیتر آب آشامیدنی یا طبق نظر دکتر دامپزشک می باشد.
آسپیرینا C رویان:
| آسپیرین | 250 گرم |
| ویتامین C | 20 گرم |
در موارد بروز بیماری های عفونی نظیر CRD، کلی باسیلوز، کریزا ، گامبورو ، برونشیت ، نیوکاسل ، آنفلوانزا و سایر عفونت های تنفسی و نیز برای کنترل تب و بی‌اشتهایی و در موارد بروز آسیت در گله و در هنگام استرس‌های مختلف از جمله استرس گرمایی، جابجایی و واکسیناسیون به میزان یک کیلوگرم در هر 1000 لیتر آب آشامیدنی طیور توصیه می‌شود.
مولتی ویتامین و الکترولیت رویان (پودر قابل حل در آب)
| هر گرم از محصول حاوی : | |
| ویتامین A | 15000 واحد بین المللی |
| ویتامین D3 | 3000 واحد بین المللی |
| ویتامین E | 15 میلی گرم |
| ویتامین K3 | 2 میلی گرم |
| ویتامین B1 | 3 میلی گرم |
| ویتامین B2 | 5.5 میلی گرم |
| کلسیم پانتوتنات | 15 میلی گرم |
| نیکوتین آمید | 30 میلی گرم |
| ویتامین B6 | 12.5 میلی گرم |
| فولیک اسید | 0.6 میلی گرم |
| ویتامین B12 | 30 میکروگرم |
| بیوتین | 0.2 میلی گرم |
| کولین کلراید | 12.7 میلی گرم |
| سدیم کلراید | 111 میلی گرم |
| پتاسیم کلراید | 11 میلی گرم |
| کلسیم کلراید | 87 میلی گرم |
| منیزیم سولفات | 11 میلی گرم |
| سدیم بنزوات | 20 میلی گرم |
الکترولیت های بکار رفته در این فرمول به منظور تنظیم تبادلات یونی و حفظ حجم کلی مایعات بدن و جلوگیری از تغییرات شدید فشار اسمزی در مایعات داخل و خارج سلولی استفاده می شوند.
این محصول با بسته بندی پاکت های فویل آلومینیومی چند لایه 100، 500 و 1000 گرمی می باشد و مقدار مصرف آن:
پیشگیری: 100 گرم از مولتی ویتامین و الکترولیت رویان در 200 لیتر آب آشامیدنی به مدت 5-3 روز
درمان: 100 گرم از مولتی ویتامین و الکترولیت رویان در 100 لیتر آب آشامیدنی به مدت 7-5 روز
توجه: بهتر است مدت و مقدار مصرف با تجویز دکتر دامپزشک تعیین گردد.
مولتی ویتامین و الکترولیت رویان (محلول خوراکی)
هر لیتر محلول حاوی:
| ویتامین A | 10000000 واحد بین المللی |
| ویتامین D3 | 3000000 واحد بین المللی |
| ویتامین E | 5 گرم |
| ویتامین B1 | 2 گرم |
| ویتامین B2 | 2 گرم |
| ویتامین B6 | 1 گرم |
| دکسپانتنول | 5 گرم |
| نیاسین آمید | 10 گرم |
| Na | 4.08 گرم |
| K | 0.53 گرم |
| Mg | 0.38 گرم |
این محصول با بسته بندی ظروف 1 و 2 لیتری و مقدار مصرف آن یک لیتر در هر 1000 لیتر آب آشامیدنی به مدت 3 تا 5 روز می باشد.
